Położenie i historia Nowego Tomyśla

Położenie i walory regionu

Nowy Tomyśl położony jest w zachodniej części Wielkopolski, w odległości 60 km od Poznania, 200 km od Berlina, 120 km od przejścia granicznego w Świecku i 360 km od Warszawy. Połączenie Nowego Tomyśla z innymi częściami Wielkopolski zapewniają drogi wojewódzkie nr 302 do Zbąszynia, 305 do Wolsztyna, 307 do Poznania. Blisko Nowego Tomyśla przechodzi droga krajowa nr 2 (E 30). Doskonałe połączenie z resztą kraju i zagranicą zapewnia przebiegająca przez teren gminy autostrada A-2. W odległości 3 km od miasta znajduje się węzeł autostradowy.
Nowy Tomyśl leży przy międzynarodowej linii kolejowej Paryż – Berlin – Warszawa – Moskwa. Expresem „Lubuszanin”, który zatrzymuje się w Nowym Tomyślu można dojechać do Warszawy w ciągu 3,5 godz. Kontakt z całym światem zapewniają położone w niewielkiej odległości od Nowego Tomyśla dwa porty lotnicze w Poznaniu i Babimoście.

Historia Nowego Tomyśla

W przeszłości obecne tereny Nowego Tomyśla pokrywały duże obszary leśne. Były to okolice słabo zaludnione. Niemniej na terenach tych można odnaleźć ślady wczesnego osadnictwa pochodzące sprzed 11 tysięcy lat. Potwierdzeniem tego są zachowane ślady, a wśród nich groby skrzynkowe z okolic Wytomyśla czy smolarnia odkopana w pobliżu Jastrzębska Starego.

Na dobre teren ten zagospodarowany został dopiero w XVIII wieku, dzięki osadnictwu olęderskiemu.

Na terenach wielkich kompleksów leśnych leżących u źródeł Dojcy, Czarnej Wody i Szarki, należących do rodziny Szołdrskich zaczęły powstawać nowe osady. Osadnicy otrzymywali na korzystnych warunkach obszary lasu i nieużytki do zagospodarowania i zamieniali je na grunty rolne. Na terenach tych osiedlali się głównie Niemcy przybywający z Brandenburgii, Śląska i Pomorza, ale także Polacy. Osadnicy wyznawali przeważnie wiarę protestancką. Aby uniknąć wędrówek do oddalonych znacznie zborów ewangelickich, na terenie jednej z osad, zwanej nova colonia Glinki w latach 1778-1779 wybudowano świątynię protestancką. Właściciel tych terenów, Feliks Szołdrski uznał, że korzystne byłoby założenie obok kościoła miasta, które pełniłoby rolę ośrodka handlowo-rzemieślniczego dla okolicznych osad. Na mocy przywileju wydanego przez króla Stanisława Augusta dnia 8 kwietnia 1786 r. powstało miasto Nowy Tomyśl. Dawna wieś Tomyśl otrzymała nazwę Stary Tomyśl. W krótkim czasie wytyczono Nowy Rynek – obecnie plac Niepodległości, który łączył się ul. Złotą (obecnie ul. Mickiewicza) z placem kościelnym zwanym Starym Rynkiem (obecnie pl. Chopina).

Nowopowstałe miasto miało charakter rzemieślniczo-usługowy. Jego centralne położenie w stosunku do osad olęderskich wyznaczyło mu także rolę lokalnego ośrodka handlowego. Organizowane w Nowym Tomyślu jarmarki i targi charakteryzowały się dużą popularnością, spełniając ważną rolę w rozwoju gospodarczym miasta.

Młode, bo 7-letnie, dobrze rozwijające się miasto na skutek rozbiorów Polski na 125 lat włączone zostało w granice Prus i Niemiec. Początkowo Nowy Tomyśl należał do powiatu babimojskiego w zaborze pruskim. W latach 1807-1815 znalazł się w nowopowstałym Księstwie Warszawskim. Natomiast po upadku Napoleona i likwidacji tej namiastki niepodległej Polski miasto ponownie powróciło do zaboru pruskiego. Pierwotnie włączono je do powiatu bukowskiego, jednak po jego rozwiązaniu, w odwecie za udział w Wiośnie Ludów, w 1848 r. Nowy Tomyśl stał się miastem powiatowym.

3 stycznia 1919 r. w wyniku ataku powstańców wielkopolskich Nowy Tomyśl odzyskał wolność.

Okres II wojny światowej był czasem germanizacji zajętych ziem i eksterminacji ludności polskiej. Nowy Tomyśl włączony został do Rzeszy. Wielu mieszkańców wywieziono na przymusowe roboty do Generalnego Gubernatorstwa. Szczególnie tragiczną datą okresu II wojny światowej dla mieszkańców miasta jest dzień 26 stycznia 1945 r. W budynku szkolnym przy placu Chopina zamordowano ośmiu niewinnych zakładników.

27 stycznia 1945 r. Nowy Tomyśl został oswobodzony.